Tiroid bezi, boynun ön kısmında yerleşmiş olan ve salgıladığı hormonlarla vücut metabolizmamızı düzenleyen endokrin bir organdır. Tiroid bezi hastalıkları, basit tiroid bezi büyümesi yani guatrdan tiroid kanserine kadar değişebilmektadir. Bu basit bir büyüme olabileceği gibi bezin fazla ya da az hormon salgılamasına neden olarak önemli rahatsızlıklara yol açabilmektedir. Çünkü tiroid hormonları (T3 ve T4) vücut metabolizması için çok gerekli olan hormonlardır.Tiroid hormonları aşırı miktarda salgılandığında hipertriodizm, yetersiz miktarda salgılandığında ise hipotirodizm meydana gelmektedir. Guatrda, tiroid bezi büyümüştür ancak fonksiyonlarında bozulma olmayabilir.
Hipertiroidizmin belirti ve bulguları: Hastalarda iştah artışına rağmen kilo kaybı, terleme, sıcağa tahammülsüzlük, çarpıntı, yüksek kan basıncı (hipertansiyon), sinirlilik, acelecilik, çabuk yorulma, ishal, ellerde titreme, kas güçsüzlüğü, bakışlarda şaşkınlık veya korku ifadesi, göz kapağında şişme ve guatr olabilir.
Hipotiroidizmin belirti ve bulguları: Hastalarda, halsizlik, çabuk yorulma, hareketlerde yavaşlama, uyku eğiliminin artması, Soğuğa dayanıksızlık, ses kalınlaşması, deride kalınlaşma, kuruluk, saç dökülmesi, kabızlık, terleme azlığı, yüzde ve gözkapaklarında şişkinlik ve guatr olabilir.
Guatr: Hastalarda çoğunlukla tiroid bezindeki büyüme dışında belirti veya bulgu yoktur. Büyümeden dolayı çevre dokularda bası belirtileri olarak nefes darlığı ve yutma güçlüğü görülebilir.
Nedenleri
Hipertiroidizm:
- Otoimmün bozukluklar (BasedowGraves hastalığı)
- Toksik adenom ,toksik nodüler guatr
- Aşırı iyot alınması
- Aşırı tiroid hormonu alınması
Hipotiroidizm:
- Otoimmün bozukluklar (Hashimoto tiroiditi)
- Tiroid bezinin ameliyatla alınması
- Radyoaktif iyot tedavisi
- İyot eksikliği
- sekonder (ikincil hipotiroidizm)
Guatr:
- İyot eksikliği (endemik guatr)
- Gebelik gibi dönemlerde tiroid hormonu ihtiyacının artması
- Tiroid hormonu yapımının bozulması (örn; enzim eksikliği, propylthiouracil gibi ilaçlar, kara lahana.)
- Kronik tiroid bezi iltihabı
Tanı yöntemleri
Tiroid fonksiyonlarını araştıran yöntemler ile vakaların büyük bir çoğunluğunda hem tiroid bezinin fonksiyonel durumunu değerlendirmek, hem de bir fonksiyon değişikliği varsa bunun nedenini belirlemek mümkün olur.
Kullanılan başlıca testler;
1) Hastaya içirilen radyoaktif iyodun belirli zamanlarda tiroidde tutulma oranı araştırılır.
2)Kanda dolaşan tiroid hormonlarının ölçülmesi:
- Total T4 ve total T3 ölçülmesi
- Kanda dolaşan tiroid hormonlarının serbest kısımlarını ölçülmesi(free t4 ve free t3)
3)Tiroidin homeostatik kontrolünü araştıran testler:
- Serumda TSH tayini başlıcasıdır. Gerek görülen vakalarda TRH testi ve tiroid supresyon testleri de yapılabilemktedir.
4) Görüntüleme ve diğer yöntemler:
- Tiroid sintigrafisi
- Tiroid ultrasonografisi
- Antikorların araştırılması (anti Tg ve antiTPO )
- Serumda tiroglobulin tayini
- Serumda kalsitonin tayini
- İnce iğne aspirasyon biyopsisi
Tedavi
Hipertriodizm: Amaç, tiroid hormonlarının aşırı üretimini baskılamaktır.
Antitiroid ilaçlar: Başlıca kullanılan ilaçlar; Propylthiouracil veya Methimazol'dür.
Gerekli görülen vakalarda çarpıntı,terleme, kan basıncı yüksekliği açısından propranolol kullanılabilir.
1218 ay sonra antitiroid ilaçlar kesildiğinde aktivasyonu devam eden hastalarda ve başlangıçtan itibaren guatrı büyük olanlarda cerrahi yöntem uygulanır. Ameliyat öncesi antitiroid ilaçlarla hastanın hormonları normal duruma getirilmelidir.
Cerrahi tedaviyi istemeyen veya cerrahi girişim riski yüksek hastalarda Radyoaktif iyot tedavisi tercih edilmelidir.
Hipotiroidizm: Amaç; üretimi yetersiz olan tiroid hormonlarının hastaya dışarıdan verilmesidir.Bunun için levotiroksin veya Ltriiyodotironin kullanılır.
Guatr: Hastalığın sık görüldüğü bölgelerde çocuk ve gençlerin diyetine iyot eklenmesi (iyotlu tuz kullanılması) guatr gelişimini önler.Yaygın ve yumuşak guatrlarda Ltiroksin kullanılması guatrı belirgin şekilde küçültür. Guatr nefes darlığı ve yutma güçlüğüne yol açıyorsa veya klinik ve laboratuar incelemeler tiroid kanseri kuşkusu veriyorsa tedavi cerrahidir.
Eğer devamlı yorgunluk, uyuma isteği, halsizlik, saç dökülmesi, çok üşüme, kabızlık gibi şikayetleriniz varsa tiroid beziniz az hormon salgılıyor olabilir(hipotiroidi). Tam tersine çarpıntı,terleme,sıcağa tahammülsüzlük,ellerde titreme, sık sık ishal şeklinde dışkılama, saç dökülmesi,sinirlilik yakınmalarınız varsa beziniz fazla hormon salgılıyor olabilir(hipertiroidi). Ayrıca her zaman dışardan bakılınca bezde büyüme fark edilmeyebilir. Bu durumda, ancak muayene,ultrason ya da sintigrafi ile büyüme saptanabilir. Yukarıdaki şikayetleri olan kişilerin tarama amaçlı TSH ve T3,T4 testlerine baktırması yararlı olacaktır. Böylece erken tanı ve tedavi mümkün olacaktır.
