Yara izi tedavisi ile asıl amaç travma ya da ameliyat gibi herhangi bir nedenle deri bütünlüğü bozukluğunu ortadan kaldırmaktır. Geçirilen travma ya da ameliyat gibi her hangi bir sebep ile deri bütünlüğü bozulduğunda yara oluşmaktadır.

Oluşan yara dikişler yardımı i ile kapatılabildiği gibi pansumanlarla kendiliğinden kapanır ya da farklı yöntemler i ile yara bölgesine doku aktarılarak kapatılabilmektedir.

Hangi sebep ile olursa olsun hangi yöntem ile yara kapatılırsa kapatılsın onarım bölgesinde bir tamir süreci başlamaktadır. Yara izinin son halini alması 1-2 yıl sürer; zamanla yara izi ten rengine döner, başlangıçta hissedilen sertlik yumuşamaktadır ve daha düzenli ha ile gelir, fakat iyi ya da kötü mutlaka bir iz kalabilir.

Bu sebepten dolayı bir yara izi oluştuğunda yara izinin zamanla değişeceği bilinmeli ve sabırlı olunmalıdır. Yaraların bekleme döneminde ise plastik cerrahın kontrolünde olunmasında yaramaktadır vardır. Yara izlerinin düzeltilmesi estetik cerrahide çok önemli bir konudur; daha estetik bir görünüm kazandırmak için çok farklı yöntemler kullanılabilir.

Aşağıda açıklanmaya çalışıldığı üzere bir yara izinin oluşması ve tedavi edilmesinde plastik cerrah yanında birçok faktör rol oynamaktadır.

Yara İzi ile İlgili Sorunlar

• Yara izinin rengi çevre sağlam deri renginden farklı olabilmektedir
• Yara yeri başlangıçta ince bir çizgi iken iz zamanla genişleyebilmektedir
• Kesi hattı boyunca iz ve etrafında dikiş izleri belirgin halde kalabilmektedir
• Yara bölgesi zeminden kabarık, daha pembe mor renkte, sert, kaşıntılı, hatta ağrılı olabilmektedir
• Başlangıçta küçük bir yara izi iken aylamaktadır içerisinde kabarıp çevre dokuya doğru ilerleyebilmektedir.
• Dudak, burun kanadı, kulak, göz kapağı, kol, avuç içi gibi bölgelerde doğal konturları bozabilmektedir, eklem hareketlerini kısıtlayabilmektedir

Bir Yara İzinin Oluşmasında Rol Oynayan Faktörler

Yaralanma Mekanizması

Yara oluşurken hücrelerin ne denli travma tize olduğu çok önemlidir. Bir cerrahın ameliyat amacı ile deride Neşter kullanarak yaptığı kesi esnasında hücreler minimal etkilenir; yara iyileşmesi daha ideal koşullarda olur.

Diğer taraftan trafik kazası ya da ateşli silah yaralanması gibi yüksek enerjili, dokuların ezildiği ve kontrolsüz bir şekilde harap edildiğinden bir yaranın iyileşme aşamasında daha fazla iltihabi reaksiyon ve bağ dokusu oluşmaktadır.

Kesilme şeklînde oluşan bir yara ile ezilme, kopartılma, soyulma şeklînde oluşan bir yara aynı şekilde iz bırakmaz.

Yaranın Niteliği, Yerleşimi ve Yönü

Temiz koşullarda oluşmuş, sadece cilt dokusunu etkileyen kesici alet yarası ile toz toprak içinde kalmış, ezilmiş, cilt yanında cilt altı dokuları da etkileyen yaralamaktadır farklı iz bırakır. Geniş alanlarda doku ezilmesi ya da doku kaybı olan kişilerde kan dolaşımı ve doku iyileşmesi çok daha zordur.

İnsan vücudunun her yerinde yaralar aynı şekilde iyileşmez. Göz kapağının ince ve gevşek derisindeki bir yarada belirgin bir yara izi kalmaz iken göğüs ön duvarı, boyun, omuz gibi bazı bölgelerde ise yara izleri daha belirgin olmaya meyillidir.

Yüz ve gövde de yaranın yerleşim şekli sonucu doğrudan etkiler. Örneğin alın bölgesinde alın kırışıklıklarına paralel olacak şekilde yatay bir kesi daha az dikkat çekerken dikey bir kesi daha fazla dikkat çekmektedir. Plastik Cerraha bir kesi yaparken vücudun hangi bölgesinde hangi yönde kesi yapılacağını bilmektedirler ve ona göre kesiyi planlamaktadır. Diğer taraftan yaralanma sonrası rastgele yönde oluşan yaralamaktadır daha fazla iz bırakma riski taşır. İzlerin yönünü değiştirmek yara izi tedavisinde şimdiye kadar kullanılan etkin en iyi yöntemlerden biridir.

Dikiş Materyalleri

Vücutta herhangi bir enfeksiyon ve iltihabi reaksiyon oluşturma potansiyeli en düşük olan dikiş malzemeleri kullanılmalıdır.

Dikişlerin Alınma Zamanı

Cilt üzerine atılan dikişler toplamda 5 ila 7 günden daha fazla bırakılırsa kesi izinin her iki yanında dikiş izleri de kalıcı olabilmektedir. Cilt altına atılan dikişler ve bantlar yardımı ile yara desteklenmeli ve dikişler özellik ile estetik ve plastik açıdan önem arz eden yüz gibi bölgelerde 5 ila 7 günden daha fazla bırakılmamalıdır.

Eşlik Eden Enfeksiyon

Yaralanmanın olduğu yerlerde iltihaplanma olursa daha fazla doku reaksiyonu daha fazla bağ dokusu sentezi ve buna bağlı daha fazla iz kalabilir.

Hastanın Yaşı

Genellikle çocukların bağ dokusu hücreleri daha aktif deri daha gergindir ve yaralar daha fazla yara izi bırakmaya meyillidir. Fakat yaşlılarda ise bunun tersi bir durum söz konusudur.

Kişinin Genel Sağlık Durumu

Normal yaraların iyileşmesi için gerekli olan ortamın olmadığı bazı kollajen doku hastalıkları ( kanser, radyoterapi, diyabet, beslenme yetersizliği, böbrek yetmezliği) gibi kronik hastalıkların eşlik ettiği kişilerde yaraların iyileşmesi sorunları daha sık görülür.

Sigara

Sigara kullanımı yara bölgesindeki damarlarda kan dolaşımını azaltmakta ve yaraların iyileşmesini olumsuz etkilemektedir.

Çevresel Faktörler

Güneş ışınları ve diğer ultraviyole ile kaynakları yara bölgesinde pigmentasyon artışına ve renk değişimine neden olurlar. Yara iyileşme süreci boyunca özellik ile ilk aylamaktadır güneşten korunma çok önemlidir. Giyilen kıyafetler ve yüksek faktörlü güneş kremleriyle de yara yeri güneşten korunmalıdır.

Burada daha birçok bahsedemediğimiz faktör yara iyileşmesine ve oluşacak olan yara izinin niteliğine etki etmektedir. Bu sebep ile kötü bir yara izi ile karşılaşıldığında nedenleri iyi düşünülmeli ve sadece doktor ya da kullanılan malzeme sorumlu tutulmamalıdır.

Taze Yara İzlerinde Nelere Dikkat Edilmeli?

Öncelik ile yara (ameliyat izi, kesikler, yanıklar, deri yaralanmaları vb) iyileşme sürecinin 1-2 yıl sürdüğü akılda tutulmalı ve sabırlı olunmalıdır.

Oluşan yaranın ilk günlerdeki pembe, kırmızı, mor renginden dolayı daha çok dikkat çektiği, zaman içerisinde renk soldukça daha az dikkat çekeceği hatırlanmalıdır. Estetik ve Plastik cerrahın önerileri doğrultusunda hareket edilmelidir.

Güneşten Koruma: Güneş ışınlarında ya da solaryum cihazlarındaki ultraviyole ile ışınları yara yerindeki pigment hücrelerini uyarıp yara yerinin normalden daha koyu renk almasına neden olabilmektedir.

Özellik ile yara oluşumunu takip eden ilk 2-3 ay boyunca yara yeri güneşten korunmalıdır. Bu amaçla giysiler ya da bantlamaktadır kullanılabilmektedir. Güneşe ışıklarına maruz kalan bölgeye özellik ile yaz aylarında 50 koruma faktörlü güneş kremi günde birkaç kez sürülmelidir.

Bantlar: Açık olmayan, iyileşmiş olan yara izleri üzerine tıbbı bantların 3 ila 6 hafta süre ile uygulandığında yara iyileşmesine olumlu katkısı olduğu belirtilmektedir.

Merhemler: Yara yerindeki onarım sürecini kontrol etmek, kızarıklığı azaltmak amacı ile silikon ya da bitkisel içerikli birçok krem kullanılmaktadır. Uygulama şekli ve süresi yaranın niteliğine göre doktor tarafından belirlenmektedir.

Silikon Jel Tabaka: Bir iki mm kalınlığındaki silikon tabakalamaktadır yara üzerine uygulanabilmektedir. Sürekli uygulamaya bağlı deride tahriş olabilmektedir, zaman zaman ara vermek gerekir.

Masaj: El ile yara üzerine yapılan masaj o bölgede oluşan bağ dokusunun yumuşamasına ve daha iyi remodelize olmasına katkıda bulunur.

Bası Tedavisi: Özellik ile yüzeyden kabarmaya meyilli derin yanık gibi yara yerlerine tübüler bandaj ya da özel giysiler kullanarak yaraya belirli bir basınç uygulamak yararlı olmaktadır.

Yara İzi Tedavi Seçenekleri

Hiç bir şey yapmama: Bir yara izinin tamamen yok edilmesi ve yaralanmamış gibi bir görünüm kazandırmak henüz bit yolu bulunmamıştır. Bazen yara izlerini düzeltmek isterken daha kötü hale getirebiliriz. Bu sebep ile her önerileni yapmamak, deneyimli estetik ve plastik cerrahların önerilerine kulak vermek çok önemlidir.

Yara izinin tamamen çıkartılıp tekrar dikilmesi: Yara izi sağlam kenarlardan tamamen çıkartılabilir ve daha uygun cerrahi teknik ve dikiş malzemesi kullanarak yeniden dikilebilir.

Yara izinin çıkartılıp zikzak şeklinde dikilmesi: Yaranın yönünü değiştirmek ve daha az dikkat çekecek ha ile getirmek için sık kullanılan bir yöntemdir.

Balon yöntemi ile doku genişletmek: Yaranın komşuluğundaki sağlam deri altına ameliyatla bir doku genişletici balon yerleştirilebilir. Doku genişleticinin önce içi boştur. Haftalar içinde balon içine tuzlu su enjekte edilerek şişirilebilir. Şişen balonla birlikte üzerindeki deri de genişlemeye başlamaktadır. Bir iki ay sonra yeterli doku genişletme sağlanınca ikinci bir ameliyatla yaralı alan çıkartılabilir ve komşuluğundaki genişletilmiş normal deri bu alana kaydırılarak yarakapatılabilir.

Lazer uygulamaları: Yaradaki kızarıklığı gidermek için kullanılabildiği gibi geç dönemde yara üzerindeki düzensizlikleri zımparalamak amacı ile de kullanılabilmektedir.

Zımparalama ve ince deri yaması ile kapatma: Geniş olarak yer kaplayan yanık izleri, kendini jiletlemeye bağlı izler gibi renk farklılıklarının ön planda olduğu yara izlerinin tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Önce deri üzeri zımparalanır daha sonra uyluktan alınan ince deriler bu alanlara aktarılarak normal doku ile daha uyumlu bir yüzey elde edilebilir.